ÇUVAŞİSTAN

Çuvaşistan, Çuvaşya veya Çuvaş Cumhuriyeti, Rusya’nın içinde yer alan federe cumhuriyettir. Cumhuriyetin adını aldığı Çuvaşlar, Türk halklarından biridir. Çuvaşistan, Rusya’nın orta kesiminde yer alır ve Haziran 1920’de kurulmuştur. Yüzölçümü 18.300 km²’dir. Nüfusu yaklaşık 1.350.000’dir. Başkenti Çeboksarı’dır. 

 

ÇUVAŞİSTAN – TÜRKİYE DOSTLUĞU

Çuvaşların ataları Bulgar ve Suvarlar (Sibir, Sabir) da diğer Türk halkları gibi, bugün yaşadıkları bölgeye orta Asyadan gelmişlerdir. Araştırmalara göre eski Bulgarların kökeninde Ogur-Onogurlar yer almaktadır. Bu kabileler Tanrı Dağları ve İrtiş Nehri civarında yaşıyorlardı. Ogur sözünün daha çok “r” Türkçesi kullanılan bölgede yaygın olmasına dikkat ederek, Ogur ifadesini “z” Türkçesi ile söylediğimizde çok ilgi çekici bir durumla karşılaşmaktayız: r Türkçesindeki r sesinin, z Türkçesinde z sesiyle değiştiğini bilerek “Ogur ifadesinin z Türkçesinde Oğuz” olarak bulmak mümkündür. Bulgarlar ve Suvar kabilelerinin Orta Asyadan neşet ettikleri kültür ve unsurlarından açıkça görülmektedir. Bu durum aynen Çuvaş diline de yansımıştır. Çuvaşların Altay ve Güney Sibiryada yaşayan Türk halklarıyla oldukça ortak noktalara sahiptirler. Bunlar arasında dilde ve etnografıde özellikle Hakaslar, Uygurlar, Altaylar, Şor ve Tuvalılara benzerlikler fazladır. Ortak noktalar yaşam şekillerinde yemeklerde, giyimde, kullanılan aletlerde, kadınların kullandığı nakış ve stillerde, Şamanist inançlarda, mitolojide ve müzikte göze çarpmaktadır. Çuvaşların dini çoğunlukla Sayan-Altay Türklerinin eski dinlerini içerir. Milattan Önce III. asırda Hunlar, batıya doğru göç etmeye başladılar. Bu göçle beraber Hun kabilelerinden birisi olan Onogurlar da MÖ. II. asırda Farsça konuşan halklara komşu ülkelere geldiler. Burada İranlılar at ile gördükleri bu halka Suvar adını verdiler. Bu söz Farsçada atlı anlamına geliyordu. Tarihi kaynaklara göre Suvarların yaptıkları esas iş hayvancılıktı ve göçer bir hayat yaşıyorlardı.

 

Çuvaşistan Tarihi

Pek çok araştırmacı tarafından Bulgar dili, bugünkü Çuvaşçanın eski şekli olarak kabul edilmektedir. Bu itibarla da bugünkü Çuvaş Türklerinin ataları olarak eski Bulgar Türkleri gösterilmektedir.
Araştırmacılardan Barthold, Çuvaş halkının Bulgar ve İslavların karışımından meydana geldiğini söylerken, Kovalevskiy, Çuvaşların kökenini Suvarlara dayandırır. Rasonyı”e göre ise Çuvaşların kanında Türk”ten başka bir karışım varsa bu ancak Fin kanı olabilir (L.Rasonyı 1996 : 95).

Bizans kaynaklarında Bulgarların adına ilk olarak 482 yılında rastlanır. Büyük Hun İmparatorluğu zamanında Bulgarların Karadeniz”in kuzeyinde yaşadıkları tahmin edilmektedir. Hun İmparatorluğu dağıldıktan sonra Bulgarlar, Kutrigurlar ve Utrigurlar diye iki ayrı grup hâlinde yaşamışlardır. Bulgar kelimesinin kökeni pek çok araştırmacı tarafından “karışık” manasına gelen “bulgamak” fiiline dayandırılmaktadır (Kurat 1992 : 108-109).

Avarların, Göktürklerin baskısından kaçarak Adriyatik”e kadar uzandığı yıllarda İdil ve Don boylarında yaşayan Utrigur ve Kutrigur Bulgarları da Göktürk Kağanlığı”nın hâkimiyeti altına girmiştir (Kurat 1992 : 111).

630”da Göktürk Hakanlığı”nın fetret devrine girmesi üzerine Bulgarlar, “Büyük Bulgarya” Devleti”ni kurmuşlar; fakat Bulgarların kurduğu bu devlet, 665”ten sonra komşu Hazar Hakanlığı tarafından parçalanmıştır. Bu parçalanmadan sonra Asparuh idaresindeki kalabalık Bulgar kütleleri Tuna”ya doğru yönelmişler ve Balkanlara girerek 681 yılında Tuna Bulgarları Devleti”ni kurmuşlardır (Merçil 1997: 13).

Büyük Bulgar Devleti”nin parçalanmasından sonra Don boyundaki esas Utrigur kitlesi ise Hazarların tazyiki ile kuzeydoğu istikametine çıkarak Orta İdil boyunda durmuşlardır. İdil Bulgarları, buradaki Fin-Ugor ve daha önce gelen Türk menşeli kavimleri idareleri altına alarak burada bir devlet kurmuşlardır (Kurat 1992: 110, 111)

Bugünkü Çuvaşların ataları diye bilinen İdil Bulgarları, 920 yılında Şelkey oğlu Yıltavar Almış Han zamanında resmî din olarak Müslümanlığı seçmişlerdir. Halife Muktedir Billâh Cafer tarafından gönderilen heyet içinde kâtip sıfatıyla yer alan ve bölgeye giden İbn Fadlan da yazdığı seyahatnamesinde bu yıllardaki Bulgar ahalisinden genişçe bahsetmektedir.

Bulgarlar, Hazar Hanlığı yıkılana kadar (965), bu devlete tâbi olmuşlar ve Hazar Hakanı”na vergi ödemişlerdir. 1236”da Moğollar, Bulgarlara saldırmışlar, köyleri ve şehirleri yıkmışlardır. 1391 yılında, Timur”un Altın Ordu Hanı Toktamış”a karşı yaptığı sefer sırasında Bulgar ülkesi bir kez daha tahrip edilmiştir. 9-13. yüzyıllar arasında Doğu Avrupa”nın en önemli ticaret merkezi olan Bulgar şehri, 1399 senesinde de Ruslar tarafından tahrip edilmiştir (Merçil 1997 : 14,15).

Sırasıyla Altın-Ordu ve Kazan Hanlığı içinde yer alan Çuvaşistan 1552”de Kazan”ın işgali sonrasında Rus egemenliğine geçmiştir. Çuvaşistan 1650”de Moskova hükümeti ile birleşmiş görülmektedir (Kruger 1961: 9). Çuvaşlar, Rus hâkimiyeti altında zorla Hristiyanlaştırılmak ve Ruslaştırılmak politikalarıyla karşılaşmışlardır. Bu doğrultuda çeşitli misyoner faaliyetler görülmüş mesela İncil Çuvaşçaya çevrilmiştir (Yüce 1993: 389).

1920” de kurulan Çuvaş Muhtar Bölgesi, 1925 yılında Çuvaş Muhtar Cumhuriyeti”ne dönüştürülmüştür. Çuvaş Türkleri, 24 Ekim 1990”da egemenliklerini ilân etmelerine rağmen, Rusya Federasyonuna bağlı olmaktan kurtulamamışlardır. Çuvaşistan”da ilk serbest başkanlık seçimleri 1993 yılında yapılmış ve bir hukukçu olan Nikolay V. Fedorov, başkan seçilmiştir (Gömeç 1999 : 239)

11

(10 Aralık 1969 doğumlu) Rus devlet adamı, siyasetçi ve ekonomist olan Oleg Alekseyevich Nikolayev , 22 Eylül 2020’den beri şu anda Çuvaş Cumhuriyeti Başkanıdır. 6 Şubat 2020’den beri Çuvaş Cumhuriyeti ve 2020’den beri Adil Bir Rusya partisi Merkez Konseyi üyesi .

Nikolayev, 2016-2020 yılları arasında Devlet Dumasının eski bir üyesidir. Aynı zamanda Devlet Duma Etnik İşler Komitesi’nin de başkanlığını yapmıştır (22 Ocak – 29 Ocak 2020 arası).

TANITIM VİDEOSU

Çuvaşistan Coğrafyası

Rusya Federasyonu içerisinde yer alan Türk yurtlarından biri olan Çuvaşistan, başta İdil Irmağı kenarında kurulmuş başkenti Şupaşkar olmak üzere diğer şehirleriyle birlikte Türk coğrafyasının en nadide topraklarından biridir. 18.300 km² “lik küçük bir alana sahip olan Çuvaşistan; doğuda Tataristan, batıda Gorki Özerk Cumhuriyeti, kuzeyde Mari ve güneyde Ulyanovsk bölgeleriyle çevrilidir.

Sovyetler Birliği döneminde yapılan 1989 nüfus sayımına göre Çuvaşların nüfusu 1.842.300”dür. Bu nüfusun 915.614”ü Çuvaşistan”da yaşamaktadır. Çuvaşların yaşadığı diğer bölgeler ve bu yerlerde yaşayan Çuvaşların sayıları şu şekildedir

Çuvaşistan Ekonomisi

Çuvaş ekonomisinin yüzde atmışı endüstriye dayanmaktadır. Cumhuriyetin ekonomisinde etkili başlıca sektörler şunlardır: Elektrikli araçlar, makine parçaları, metal, alkol, kimya, deri işleme tesisleri, hafif sanayi, lokomotif ve otomobil atölyeleri, kauçuk, mobilya, ahşap kaplama, et kombinaları, ormancılık ve tarıma dayalı sektörler. Makine ve metal sanayi bu sektörler arasına gelişmişlik açısından ilk sırada bulunmaktadır. Tabiatın ve coğrafyanın elverişli olması, ormancılık ve ağaç işlemeciliğini de ön plâna çıkarmaktadır. Bunun yanı sıra özellikle alkollü içki sanayisinin Çuvaşistan”da oldukça fazla gelişmiş olması dikkat çekicidir. Ülkede bol miktarda yetişen şerbetçi otu, ağırlıklı olarak bu sektörde kullanılmaktadır. Çuvaşistan”da sektörlerin çeşitliliğine rağmen bazı sebeplerden dolayı faaliyetlerine devam edemeyen fabrikalar da mevcuttur.