GAGAVUZ

Gagavuzya’da Yönetim, Moldova Cumhuriyeti Anayasası, “Gagavuz Yeri Özel Hukuki Statüsü” Kanunu, Gagavuz Ana Kanunu ve Gagavuz Halk Topluluğunun çıkardığı yerel kanunlara göre yürütülmektedir.

Moldova Cumhuriyeti’nin, bağımsız devlet olarak statüsü değiştirildiği takdirde, Gagavuz halkı kendi kaderini tayin etme hakkına sahiptir. Gagavuzya; siyaset, ekonomi ve kültür konuları ile ilgili sorunları Gagavuzya Özel Hukuki Statüsü Kanununun verdiği yetkiler çerçevesinde bağımsız olarak çözmektedir. Gagauzya, kendi millî simgelerine sahiptir, arması, bayrağı ve marşı vardır. Ancak Gagavuzya’nın muhtariyetin getirdiği tam yetkilere sahip olduğunu söylemek güçtür. Örneğin hâlen kendi bütçesini yapamamakta, harcamalarını merkezi bütçenin izni dahilinde yapabilmektedir.

Gagavuzlar, 21 Ağustos 1990’da Özerk Gagavuz Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ni, güneyde Gagavuzların en yoğun yaşadığı Komrat yöresinde ilan etmişlerdir. Bu karar, Moldova Yüksek Sovyeti tarafından iptal edilmiştir. 25 Ekim 1990’da Gagavuzlar, Gagavuz Cumhuriyeti’ni oluşturmaya yönelik seçimler yapmış, ancak Moldova milliyetçileri bu girişimi, yöreye 50,000 silahlı gönüllü göndererek önlemeye çalışmış ve Rus askerlerinin müdahalesiyle şiddet önlenmiştir. Devam eden seçimler sonucunda 31 Ekim’de Komrat’ta yeni bir Gagavuz Yüksek Sovyeti kurulmuş, Stepan Topal Başkan seçilmiştir. Moldova’nın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra (27 Ağustos 1991), Gagavuzlar da kendi cumhuriyetlerini ilan etmişlerdir. Moldova Meclisi 23 Aralık 1994 tarihinde ” Gagavuz Yeri ” Özel Hukuki Statüsünü yasa olarak çıkarmıştır. Yasaya göre, Gagavuzlara Moldova Anayasası’na ters düşmemek şartıyla, çeşitli sahalarda yasa çıkarma hakkı verilmiştir. Gagauz Yeri’nin en yüksek mercii Başkandır ve Gagavuz Yeri’nin tüm makamları Başkan’a bağlıdır. Gagauz Yeri’nin Resmî dili Gagavuzca, Rumence ve Rusça’dır. Gagavuzlara bu kanunla Geleceklik Hakkı tanınmıştır. Gagavuzlara özel statü tanıyan bu yasaya göre (Madde 113), Millet Kongresi, kültür, bilim, eğitim, iskan, belediye hizmetleri, sağlık, spor, bütçe, ekoloji, finans ve ekonomi alanlarında Moldova Anayasası’na ters düşmemek kaydıyla kanun yapmaya yetkili kılınmıştır.

GAGAVUZ İÇ TİCARET

2000 Yılında perakende satış cirosu 76 milyon ML tutarında gerçekleşmiştir (1999 yılına göre % 88,1). 1 Ocak 2001 tarihi itibarıyla perakende ticaretteki 46 günlük ticareti temin eden mal stoku 12 milyon ML tutarındaydı.
Ocak-Eylül 2001 döneminde perakende satış cirosu 72 milyon ML tutarında gerçekleşmiştir (2000 yılının aynı dönemine göre % 121). 1 Ekim 2001 tarihi itibarıyla perakende ticaretteki 50 günlük ticareti temin eden mal stoku 17 milyon ML tutarındaydı.

Gagavuzya verimli toprakları dolayısıyla oldukça yüksek bir tarım potansiyeline sahiptir. Aşağıda belirtilen alanlarda yeni yatırımların yapılması ve çağdaş teknolojilerin kullanılması durumunda yüksek verim alınabileceği düşünülmektedir: Üzüm işleme, şarap üretimi meyve işleme (şeftali, kaysı, erik, elma, armut, ayva vb.); ayçiçeği, mısır, buğday, soya üretimi ve işleme; süt mamulleri üretimi; yün ve deri işleme; yün ve deri mamulleri üretimi; tütün ve tütün mamulleri üretimi

Toprağın özel mülkiyetin elinde olması çiftliklerin gelişmesini teşvik etmektedir. Gagavuzya’nın, işletme sermayesi, kiralama (leasing) usulü öncelikli olmak üzere tarım makinalarına, çağdaş teknolojilere ve tarım ürünleri ambalajlama teknolojilerine ihtiyaç bulunmaktadır.

had

Yürütme başında olan Gagavuzya’nın üst görevlisi başkandır.

Gagavuzya Başkanı seçimle dört sene için halk tarafından seçilir. Gagavuzya Başkanı, aynı zamanda Moldova Cumhurbaşkanı’nın kararı ile Moldova Cumhuriyeti Hükûmet Üyeliğine de yetkilidir.

Gagavuzya’nın daimi icraat organı İcraat Komitesidir. Gagavuzya Başkanı tarafından önerilerek Halk Meclisi tarafından dört sene için tayin edilir. İcraat Komitesi Halk Meclisi’ne yasa taslağı gönderme veya o konuda yasa çıkarılmasını isteme hakkına sahiptir.

Gagavuzya’nın idari birimleri (bakanlık) Daire Başkanları, aynı zamanda Moldova Cumhuriyeti’nin ilgili Bakanlıkları ve makamları gibi kurumların üyeleridir.

TANITIM VİDEOSU

Gagavuz Coğrafyası

Bölgenin genel toprak fonu 150.100 hektarı tarım arazisi olmak üzere 181.100 hektardır. (65.400 hektar karbonatlı toprak; 63.400 hektar olağan kara toprak). Bu toprak çeşitlerinin nem oranı daha azdır ve bir hektar üzerinde bir metrelik katmanda yaklaşık 280-350 ton humus bulunmaktadır. Toprağın verimliliği Moldova genelinde daha düşük olup 71-82 derecededir.

İklim sıcaktır. +10 derecedeki sıcaklık yılda 179-187 gündür. Aktif sıcaklıkların tutarı 3.300 derecenin üzerindedir. Ortalama yağış oranı 350–370 mm. Yıllık hidrotermik katsayısı 0,7-0,8’dir.